“ਹਰੇਕ ਨੌਜਵਾਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਗੂ ਲੁਕਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ – ਉਸ ਨੂੰ ਪਛਾਣੋ, ਸਮਰਥ ਬਣਾਓ, ਤੇ ਭਵਿੱਖ ਬਦਲੋ!”-ਹਰਮਨਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ

“ਅੱਜ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ, ਭਲਕੇ ਦੇ ਆਗੂ!”

ਪੰਜਾਬੀ ਹੈੱਡਲਾਈਨ (ਹਰਮਨਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ) ਨੇਤ੍ਰਤਵ (Leadership) ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਪਦਵੀ ਨਹੀਂ, ਇਹ ਇੱਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਜਿੰਨੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਆਗੂ ਬਣਨ ਦੇ ਗੁਣ ਪੈਦਾ ਕਰਾਂਗੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਆਤਮ-ਭਰੋਸਾ, ਫੈਸਲੇ ਲੈਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਲਈ ਕੁਝ ਵਧੀਆ ਕਰਨ ਦਾ ਜਜ਼ਬਾ ਵਧੇਗਾ।

ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਨੇਤਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸਿਰਫ਼ ਸਿਖਲਾਈ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਮਲ ਵਿਚ ਲਿਆਂਦਾ ਜਾਣਾ ਵੀ ਲੋੜੀਂਦਾ ਹੈ। ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਸਿਰਫ਼ ਆਪਣੇ ਲਈ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਪੂਰੇ ਸਮਾਜ ਲਈ ਲਾਭਕਾਰੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜੇਕਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਨੇਤ੍ਰਤਵ ਦੀਆਂ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਦਾਰੀ ਨਾਲ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ।

1. ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਆਤਮ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਪੈਦਾ ਕਰੋ

ਆਤਮ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਇੱਕ ਵਧੀਆ ਨੇਤਾ ਦੀ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹੈ। ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਿਚਲੀਆਂ ਸਮਰਥਾਵਾਂ ਦਾ ਐਹਿਸਾਸ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਮੌਕੇ ਦਿਓ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਨਿਰਣਿਆਂ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੋਣ। ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਿਸ਼ਵਾਸਯੋਗ ਅਤੇ ਆਤਮ-ਨਿਰਭਰ ਬਣਾਏਗਾ।

2. ਅਗਵਾਈ ਦੇ ਮੌਕੇ ਦਿਓ

ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਕੂਲ, ਖੇਡਾਂ, ਜਾਂ ਸਮਾਜਿਕ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲੈਣ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰੋ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ:

ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸੰਘ (Student Council) ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਨ

ਖੇਡ ਟੀਮ ਦੀ ਕਪਤਾਨੀ ਕਰਨੀ

ਸਮਾਜਿਕ ਭਲਾਈ ਦੇ ਪਰੋਜੈਕਟਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣਾ

ਜਦ ਉਹ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਰੱਖਣ ਅਤੇ ਫੈਸਲੇ ਲੈਣ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨਗੇ, ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਆਗੂ ਬਣਨ ਦੀ ਸਮਰਥਾ ਵਿਕਸਤ ਹੋਵੇਗੀ।

3. ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਨਾਲ ਜੂਝਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕਰੋ

ਇੱਕ ਚੰਗਾ ਨੇਤਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਹੱਲ ਲੱਭਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਹਾਲਾਤਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸੋਚਣ ਅਤੇ ਫੈਸਲੇ ਲੈਣ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਿਓ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਿਖਾਓ ਕਿ ਅਸਫਲਤਾ ਇੱਕ ਸਿਖਲਾਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਨਾ ਕਿ ਹਾਰ।

4. ਸੰਚਾਰ (Communication) ਹੁਨਰ ਵਿਕਸਤ ਕਰੋ

ਵਧੀਆ ਨੇਤਾ ਹੋਣ ਲਈ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਨੀ ਆਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।

ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਗੱਲ ਸੁਣਨ ਅਤੇ ਹੋਰਾਂ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਸਪਸ਼ਟ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕਹਿਣ ਦੀ ਅਭਿਆਸ ਕਰਵਾਓ।

ਸਭਾ-ਸੰਮੇਲਨ (Public Speaking) ਦੀ ਪ੍ਰੈਕਟਿਸ ਕਰਵਾਓ।

5. ਨੈਤਿਕ ਮੁੱਲ (Ethical Values) ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਦੀ ਮਹੱਤਾ ਦੱਸੋ

ਚੰਗੇ ਨੇਤਾ ਆਪਣੇ ਕਰਮਾਂ ਅਤੇ ਫੈਸਲਿਆਂ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਿਖਾਓ ਕਿ ਨੇਤ੍ਰਤਵ ਮਤਲਬ ਕੇਵਲ ਹੁਕਮ ਦੇਣਾ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਹੋਰਾਂ ਦੀ ਚੰਗੀਵਾਦੀ ਅਤੇ ਭਲਾਈ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਵੀ ਹੈ।

ਇਨਸਾਫ਼, ਨਮਰਤਾ, ਅਤੇ ਸਹਿਯੋਗ ਵਰਗੀਆਂ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਦਤ ਬਣਾਓ।

6. ਸਮੂਹਕਾਰੀ ਕਾਰਜ (Teamwork) ਅਤੇ ਸਹਿਯੋਗ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਿਓ

ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕਲੇ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਟੀਮ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸਿਖੋ।

ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਦੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਪੂਰੀ ਟੀਮ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸਮਝਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਕਿ ਵੱਡੇ ਟੀਮ ਲੀਡਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਟੀਮ ਦੀ ਸੋਚ ਸਮਝਣੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠੇ ਰੱਖਣਾ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।

7. ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ (Motivate) ਕਰੋ

ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਅਤੇ ਹੌਸਲਾ ਇੱਕ ਨੌਜਵਾਨ ਨੂੰ ਆਗੂ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਹਥਿਆਰ ਹੈ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਪ੍ਰਯਾਸਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕਰੋ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਿਹਨਤ ਅਤੇ ਨੇਤ੍ਰਤਵ ਦੀ ਕਦਰ ਕਰੋ।

ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਆਤਮ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ, ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ, ਅਤੇ ਨੇਤ੍ਰਤਵ ਦੀ ਕਲਾ ਸਿਖਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੀਏ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਭਵਿੱਖ ਸੁਧਾਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਬਿਹਤਰ ਸਮਾਜ ਵੀ ਖੜ੍ਹਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਅੱਜ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ, ਕੱਲ੍ਹ ਦੇ ਨੇਤਾ ਹਨ।

“ਹਰ ਬੱਚੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਗੂ ਵੱਸਦਾ ਹੈ, ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਉਸ ਨੂੰ ਉਭਾਰਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰੀਏ!”

1. “ਇਕੱਠੇ ਕੰਮ ਕਰਣ ਵਾਲੀ ਟੀਮ, ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਫਲਤਾ ਦੀ ਚੋਟੀ ਨੂੰ ਛੂਹਦੀ ਹੈ!”

2. “ਜਿੱਤ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਮਿਲਕੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ!”

3. “ਅਕੇਲਾ ਆਦਮੀ ਖੇਡ ਨਹੀਂ ਜਿੱਤ ਸਕਦਾ, ਪਰ ਇੱਕ ਟੀਮ ਜਰੂਰ ਜਿੱਤ ਸਕਦੀ ਹੈ!”

4. “ਮਜ਼ਬੂਤ ਟੀਮ, ਮਜ਼ਬੂਤ ਨਤੀਜੇ!”

5. “ਸਫਲਤਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਹੈ, ਜੋ ‘ਮੈਂ’ ਦੀ ਬਜਾਏ ‘ਅਸੀਂ’ ਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਦੇ ਹਨ!”

6. “ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦਾ ਹੌਸਲਾ ਬਣੀਏ, ਮੁਕਾਬਲਾ ਨਹੀਂ!”

7. “ਇਕੱਠੇ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਤਾਕਤ ਹੈ, ਇਕੱਠੇ ਰਹਿਣਾ ਉੱਤਸ਼ਾਹ ਹੈ, ਤੇ ਇਕੱਠੇ ਸਫਲ ਹੋਣਾ ਸਫਲਤਾ ਹੈ!”

8. “ਜਿੱਥੇ ਇਤਫ਼ਾਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਥੇ ਹਰ ਕੰਮ ਸੰਭਵ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ!”

9. “ਟੀਮ ਵਰਕ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ—ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ, ਸਨਮਾਨ ਦੇਣਾ, ਤੇ ਮਿਲ ਕੇ ਅੱਗੇ ਵਧਣਾ!”

10. “ਵਧੀਆ ਟੀਮ ਉਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਕਦਰ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ!”

Harmanpreet Kaur

Child and Youth Care (CYCW) – CarpeDiem Foster Care Agency,Brampton, Canada

Advanced Diploma in Child and Youth Care – Humber College, Canada

Profession: Child and Youth Care (CYCW), Mental Health Advocate, and Journalist
Current Role: Sub-Editor at Punjabi Head LINE

https://www.facebook.com/childandyothcare/